ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، از زمان بازگشت این گروه به قدرت ۷۰ فرمان در مورد حقوق، زندگی و بدن زنان افغانستان صادر کرده‌؛ فرمان‌هایی که ضمن محروم کردن زنان و دختران از حق تحصیل و اشتغال، آنان را از صحنه زندگی اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هم حذف کرده‌ است.

دفتر زنان سازمان ملل متحد در نخستین گزارش جامع خود درباره وضعیت زنان در افغانستان که با حمایت کمیسیون اتحادیه اروپا تهیه و منتشر شد، تصریح کرده که با ۷۰ فرمان ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، ۴۰ سال پیشرفت زنان در افغانستان نابود شده‌ است.

در این گزارش که تیمی از محققان سازمان ملل متحد با عنوان «نمایه جنسیتی کشور افغانستان» در ۷۰ صفحه تهیه کرده‌اند، آمده‌ است که به دلیل محدودیت‌ها و سرکوب حقوق اساسی، تنها یک درصد زنان در افغانستان احساس می‌کنند که در جامعه تاثیرگذارند.

پژوهشگران برای تهیه این گزارش با ده‌ها زن و دخترجوان در داخل افغانستان صحبت کرده‌‌اند.

این گزارش اشاره می‌کند که افغانستان به دلیل درگیر بودن در تنش‌های طولانی‌مدت و اقتصاد ضعیف، همواره از کشورهایی بوده‌ که از نظر شاخص‌های مختلف برابری جنسیتی، کمترین امتیاز را داشته‌ است، اما در مدت ۲۰ سال حاکمیت دولت جمهوری پیشرفت‌های زیادی در زمینه برابری جنسیتی صورت گرفت که همه آن‌ها با بازگشت طالبان به قدرت متوقف شد: «طالبان حقوق و آزادی‌های اساسی زنان و دختران را هدفمندانه و از طریق مجموعه‌ای از فرمان‌ها، سیاست‌ها و برخوردهای سختگیرانه هدف قرار دادند. این فرمان‌ها نحوه پوشش را به زنان دیکته می‌کند و آزادی عمل و حرکت زنان و دسترسی آن‌ها به فرصت‌های آموزشی و حرفه‌ای را محدود می‌کند.»

دفتر زنان سازمان ملل متحد با اشاره به گزارش‌های ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور افغانستان، خاطرنشان کرد که «وضعیت زنان در افغانستان وخیم است» و برای توصیف وضعیت از اصطلاح «آپارتاید جنسیتی» استفاده کرد.

گزارشگران و کارشناسان سازمان ملل متحد در گزارش‌هایشان در مورد وضعیت زنان افغانستان از این اصطلاح آپارتاید جنسیتی استفاده می‌کنند، اما اصطلاح یادشده هنوز تعریف حقوقی واحد و مشخصی ندارد. این در حالی است که از زمان بازگشت طالبان به قدرت، سازمان‌های حقوق بشری، مدافعان حقوق زنان و فعالان زن افغان بارها از سازمان ملل متحد و دولت‌های حامی حقوق بشر خواسته‌اند که وضعیت حاکم در افغانستان را به‌عنوان آپارتاید جنسیتی به رسمیت بشناسند تا مسیرهای دادخواهی برای زنان فراهم شود.

دفتر زنان سازمان ملل متحد در این گزارش وضعیت زنان در افغانستان تحت سلطه طالبان را چنین توضیح داد: «حقوق زنان در افغانستان از دیرباز دلیل مبارزات شدید میان رژیم‌ها و نسل‌ها بوده اما ظلمی که زنان و دختران افغان از اوت ۲۰۲۱ با آن مواجه شده‌اند، از نظر مقیاس و تاثیر نسلی بی‌سابقه است.»

هشت درصد مصاحبه‌شوندگان در این گزارش گفته‌اند که از زمان بازگشت طالبان به قدرت، زنان و دخترانی را می‌شناسند که اقدام به خودکشی کرده‌اند. ۱۸ درصد هم  گفتند در سه ماه گذشته بیرون از خانه هیچ زنی را ندیده‌اند. محدودیت‌های شدید طالبان برای زنان و دختران ضمن محروم کردن آنان از تحصیل و اشتغال، تردد آن‌ها در سطح شهرها و بیرون از خانه را هم محدود کرده است.

در ساختار رژیم طالبان هیچ زنی حضور ندارد و بر اساس فرمان رهبر این گروه، کار زنان افغان در دفاتر سازمان ملل متحد نیز ممنوع شده‌ است. در کنار این، رهبر طالبان کار زنان در بیرون از خانه در مشاغلی مانند آرایشگری را هم منع کرد که در نتیجه آن بیش از ۶۰ هزار زن در افغانستان شغلشان را از دست دادند.

با وجود محدودیت‌های شدید طالبان، سرکوب زنان معترض و زندانی کردن و تهدید فعالان حقوق بشر، اعتراض به وضعیت موجود در افغانستان همچنان ادامه دارد.

در گزارش دفتر زنان سازمان ملل متحد، به نقل از آلیسون داویدیان، نماینده ویژه زنان سازمان ملل متحد در افغانستان، آمده‌‌ است که باید روی مقاومت زنان در افغانستان سرمایه‌گذاری شود و وضعیت این کشور در دستور کار بین‌المللی قرار بگیرد. این گزارش پیشنهادهایی را برای کمک به بهبود وضعیت زنان در افغانستان و مقابله با فرمان‌های رهبر طالبان، به دولت‌ها و سازمان‌های حامی حقوق بشر پیشنهاد کرد.

برخی از این پیشنهادها عبارت‌اند از تخصیص بودجه انعطاف‌پذیر و درازمدت برای تقویت سازمان‌های مدنی، حمایت مالی مستقیم از برنامه‌های برابری جنسیتی و اختصاص دست‌کم ۳۰ درصد کمک‌های بشردوستانه به افغانستان در این زمینه، اجتناب از عادی‌سازی شیوه‌های تبعیض‌آمیز و تحمیلی طالبان و در نظر گرفتن حقوق بشر در تمامی فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی در افغانستان.

این پیشنهادها برای کمک به بهبود وضعیت زنان در حالی ارائه می‌شوند که براساس فرمان‌های طالبان در مورد زنان، دسترسی سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی به زنان هم محدود شده‌ و در گزارش دفتر زنان سازمان ملل نیز آمده‌ که در اثر احکام و فرمان‌های رهبر طالبان، «گستره عملیاتی سازمان‌های ملی و بین‌المللی در تمام بخش‌ها به‌شدت کاهش یافته است».